Zašto svi govore o kanjonu Uvca?

Kanjon Uvca i njegovi meandri. Zaista jedinstvena i veličanstvena destinacija jugozapadne Srbije gde dolazi sve više posetilaca. Netaknuta priroda, pećine, jezera, endemske vrste biljaka i poslednje utočište gotovo izumrlih ptica – beloglavog supa, samo su neke od stvari koje možete videti tokom posete rezervatu.

Uvršten je u prirodno dobro od izuzetnog značaja i pod zaštitom je države od 1971. godine.

Šta je jedinstveno za kanjon Uvca?

1) U kanjonu Uvca se gnezdi beloglavi sup, vrsta orla lešinara koga nazivaju i “nebeski kralj” zbog impozantne veličine, a koja je skoro izumrla na našim prostorima pre dve decenije.

U kanjonu danas živi oko 500 jediniki orla. Gnezde se na strmim i kamenim obodima kanjona, najviše ih bude u gnezdu od između 10 h i 15 h.

Baš kao i što govori priča Beloglavi sup – ljubav i odanost u kanjonu Uvca, beloglavi sup je jedinstven po mnogo čemu.

On je naša najveća ptica sa rasponom krila oko 3 m i prosečnom težinom od 7-8 kg, a može dostići i 11 kg.

Reprodukcija beloglavih supova

Mogu živeti i do 30 godina, a odlikuje ih monogamija – sa jednim partnerom ostaju do kraja života. Kada partner ugine, ne traže novog.

Supovi polno sazrevaju sa 5 godina. Ženka nosi samo jedno jaje, krajem januara ili početkom februara i na njemu leže oba roditelja 54-56 dana. Gneždenje na krečnjačkim stenama je grupno i obrazuju se kolonije, retko da žive izolovani parovi. Izlegli mladunac ostaje u gnezdu pre prvog leta 4 meseca.

Kako se hrani beloglavi sup?

Uloga beloglavog supa je nezamenjljiva u lancu ishrane u ekosistemu – iskljčivo se hrane uginulim životinjama čime sprečava širenje zaraze i na taj način čini prirodnu reciklažu.

Hrani se isključivo leševima srednjih i krupnih sisara, najčešće kopitara i papkara (krava, konja, ovaca, magaraca, jelena, srna), ali i lisica, pasa, zečeva… Retko napada živi plen, samo ako se radi o bolesnoj i iznemogloj životinji. Pretežno se hrani mekšim tkivima (iznutricama i mišićima). Dug, pokretljiv vrat, prekriven gustim paperjem, omogućuje mu duboko prodiranje u lešinu.

Hranu traži u grupama. Redovno pretražuje područje prečnika od 50 do 60 km oko odmorišta ili gnezda, a često i znatno šire područje prečnika 120-150 km.

Još neke zanimljivosti o beloglavim supovima

Kažu da su bolji prognozeri vremena od meteorologa. Kada počnu da se dižu u visine i njih 10-15 počne da kruži u jatu, eto nevremena. Njihov raspon krila dostiže 3 m i skoro da ne mašu krilima dok lete bez straha iznad, ispod i pored vas. Prema naučnim istraživanjima, supovi su ptice koje najbolje koriste tople vertikalne struje vazduha. Tako se bez napora, iako su teški, uspevaju popeti i do 3000 m u visine i leteti brzinom od čak 60 km/h.

Specijalni rezervat prirode „Uvac“ je uveo proces čipovanja svake jedinke kako bi u svakom trenutku mogli da znaju gde se nalaze.

Supovi su iz kanjona Uvac stizali i do izraela, Estonije, Turske, a pre par godina je jedan mladunac stigao i do Jemena prevalivši put od 3400 km.

Jedan je bio ranjen u Izraelu i nakon izlečenja u veterinarskoj stanici, zvali su srpskog konzula kako bi prisustvovao svečanom puštanju ptice.

Beloglavi sup, nazvan Srećko, je bio prva maskota olimpijskog tima Srbije, na igrama u Londonu 2012. godine.

Ovaj orao se nalazio i na grbu Nemanjića, Mrnjavčevića, Lazarevića i Crnojevića, stilizovani su prikazi i u manastiru Žiča i Ljubostinja. Našao se na američkim i drugim grbovima u svetu, a u Egiptu se smatrao za svetu životinju.

2) Kanjon Uvca poznat je po svojim uklještenim meandrima koje je reka usekla u krečnjacku stenu.

Meandri Uvca postoje na 3 mesta u kanjonu, a najatraktivniji se nalaze uzvodno od ušća reke Veljušnice, u oblasti po imenu Lopiža. Centar rezervata predstavlja kanjonska dolina reke Uvac sa visokim i strmim liticama do 350 m. Gledajući sa visine stiče se utisak kao da se priroda dvoumila u kom pravcu da usmeri reku, a zato reka vijuga i pravi predivne rečne krivine.

Ovaj predeo je poznat i po pećinama, a najpoznatije među njima su Tubića pećina i Ušačka pećina (6.185 m).

Ulazi u pećine su povremeno potopljeni, ali se i tada može ući čamcima u njih, pune su ukrasa.

Ledena pećina je najlepši deo Ušačkog pećinskog sistema i može se obići oko 700 m kanala. Nalazi se na levoj obali Sjeničkog jezera, u najaraktivnijem delu kanjona.

Meandri kanjona Uvca se najbolje mogu videti ukoliko krenete u pešački obilazak do vidikovaca sa kojih se pruža veličanstven pogled na kanjon.

Najpoznatiji je vidikovac Molitva. Ukoliko se nalazite na Sjeničkom jezeru, možete ići od kampa do Molitve ili vozilom ili pešačkom stazom koja ima oko 7 km.

Pored Molitve, sa suprotne strane se nalazi novi vidikovac, koji se zove Veliki vrh. Do oba vidikovca se može doći i sa jezera. Ako idete na vožnju čamcem jezerom ili u vožnju kajakom Sjeničkim jezerom, nakon dva sata obilaska i posete Ledenoj pećini, pristaje se na mestu odakle kreću pešačke staze do vidikovaca. Do Molitve se stiže za 45 minuta u jednom pravcu, a do Velikog Vrha za 30 minuta. Staze nisu naporne za pešačenje, staza do Velikog Vrha je malo strmija u odnosu na stazu do Molitve. Meandri kanjona Uvca sa i sa vidikovca Veliki vrh vide fantastično.

Kako doći do kanjona Uvca?

Specijalni rezervat prirode se nalazi na teritoriji opštine Sjenica i Nove Varoši, okružen planinama Javor i Zlatar. Ukoliko idete iz pravca Beograda, najbrži put je preko Ivanjice do kampa na Sjeničkom jezeru. Možete ići i preko Zlatibora, Nove Varoši, Sjenice i doći do Sjeničkog jezera.

Beograd – kanjon Uvca

Šta sve možete raditi u kanjonu Uvca i okolini?

Pored pomenutog pešačenja do vidikovaca, vožnje čamcem i vožnje kajaka Uvačkim jezerom, možete ići u off road vožnju terenskim vozilima po Pešterskoj visoravni. Zatim obroncima Zlatara i Jadovnika, do vodopada Sopotnice.

Od kulturnih znamenitosti u okruženju, u Sjenici možete obići džamiju Sultan Valide iz XIX veka. Zadužbina je majke sultana Abdul Hamida Drugog. Ovaj spomenik predstavlja zlatnu eru Sjenice, vreme kada je Sjenica bila sedište Sandžaka – upravne oblasti u Osmanskom carstvu.  Arhitektonski, jedan je od najlepših islamskih spomenika u našoj zemlji.

Drugi, veoma značajan spomenik islamske kulture jeste Džamija u Uglu izgrađena početkom XVIII veka. Najstarija je džamija na teritoriji opštine Sjenica. Ima veoma jak uticaj na lokalno stanovništvo, koje se na Pešter doselilo iz Hercegovine, Crne Gore, ali i Albanije.

Ukoliko ste gastronom, pešterski specijaliteti su nadaleko čuveni.

Sjenički sir je jedan od najčuvenijih na Balkanu, dok su jagnjetina i teletina izuzetnog kvaliteta. Pešter je poznat po tradicionalnim proizvodima, kao što je sudžuk i jela od heljde. U čast veštine spremanja pite, svake godine u avgustu se tradicionalno održava manifestacija “Dani sjeničke pite”.